Meedoen aan aanbestedingen vraagt veel tijd, geld en mankracht van marktpartijen. Daarom start Rijkswaterstaat met een pilot: in de aanbesteding voor de wegverbreding A1/A27 zoeken we samen met Bouwend Nederland naar ruimte om de transactiekosten te verlagen.

‘De doorlooptijd van grote aanbestedingen kan soms wel 2 jaar duren,’ vertelt Miranda Post, woordvoerder van Rijkswaterstaat. ‘Dat is echt een forse investering voor marktpartijen.’ En dus zijn partijen selectief met het aantal aanbestedingen waarop ze zich inschrijven. Daarom werken Rijkswaterstaat en Bouwend Nederland samen om deze kosten, de transactiekosten, te verlagen. Het verminderen van de transactiekosten is ook een onderdeel van de nieuwe marktvisie van Rijkswaterstaat.

‘De doorlooptijd van een aanbesteding is soms wel 2 jaar, een forse investering voor marktpartijen.’

Zoeken naar ruimte

Rijkswaterstaat ging in gesprek met de brancheorganisatie Bouwend Nederland, die als vertegenwoordiger van de sector natuurlijk veel kennis heeft over aanbestedingstrajecten en de bijbehorende transactiekosten. ‘We hebben in overleg met Bouwend Nederland gezocht naar mogelijkheden om de transactiekosten te verlagen’, zegt Post. ‘De uitkomsten passen we nu toe in de aanbesteding voor de wegverbreding van de A27/A1, die op 6 mei dit jaar is gepubliceerd op TenderNed.’ Een mooie uitdaging voor de markt, want het is een uitgebreid project waarin 1 marktpartij verantwoordelijk wordt voor het ontwerp, de aanleg, de financiering en 25 jaar onderhoud. Ook bij de DBFM-contracten voor de wegverbreding van de A6 en de uitbreiding van Sluis Eefde zoeken we naar ruimte om de transactiekosten te verlagen.

260 miljoen euro

Met de wegverbreding van de A27/A1 is zo’n 260 miljoen euro gemoeid. Daarmee is het een middelgroot project van Rijkswaterstaat. En dat maakt het geschikt als pilot voor het omlaaghalen van de transactiekosten. Woordvoerder Post: ‘Het was een van de eerste projecten die op de planning stond en die qua type en omvang voldeed als pilotproject.’

‘Bij DBFM-contracten krijgt de markt veel vrijheid om eigen keuzes te maken, dat kan heel gunstig uitpakken.’

Wegverbreding A27/A1

Doel van wegverbreding A27/A1 is om de doorstroming en veiligheid op de A27 en de A1 te verbeteren en de kwaliteit van de leefomgeving te behouden. Het gaat om de A27 tussen Utrecht en Hilversum (knooppunt Eemnes) en de A1 tussen Hilversum (knooppunt Eemnes) en aansluiting Bunschoten-Spakenburg in beide richtingen. De aanpassingen houden onder andere in: een wegverbreding, het verbeteren van de verbindingswegen en het plaatsen van geluidschermen.

‘De uitvraag voor een aanbesteding kan beter aansluiten bij de omvang en complexiteit van een project.’

Grootte en complexiteit

Maar waarom is het eigenlijk zo moeilijk om de transactiekosten bij DBFM-projecten te verminderen? Tot nu toe was de aanbestedingsprocedure voor alle DBFM-projecten hetzelfde, ongeacht hun omvang en complexiteit, met concurrentiegerichte dialoog op hoofdlijnen. Een werkgroep van Bouwend Nederland en Rijkswaterstaat heeft naar dat uitgangspunt gekeken en geconstateerd dat het mogelijk is om de uitvraag aan te passen. ‘We gaan werken met 3 classificaties van projecten, op basis van grootte en complexiteit’, zegt Post. ‘We kijken eerst hoe we de uitvraag kunnen aanpassen bij de projecten met een beperktere omvang en complexiteit, die nu als eerste op de markt komen.’ Belangrijk uitgangspunt blijft dat Rijkswaterstaat genoeg informatie krijgt om goed te kunnen afwegen welke partij het beste in staat is om samen tot een goede realisatie van het project te komen. Dat geldt overigens ook voor de markt: juist in de dialoogproducten zitten voor de markt kansen om zich te onderscheiden op EMVI-criteria. Aandacht voor de realisatiefase blijft nodig, omdat de praktijk weerbarstig is: de realisatie wijkt altijd enigszins af van wat je in de aanbesteding uitvraagt en met elkaar bespreekt en uitwerkt. Rijkswaterstaat wil een goede balans vinden tussen de harde afspraken uit de aanbesteding en het onderlinge vertrouwen in de realisatiefase.

Uitvraag toespitsen

Er zijn dus mogelijkheden om de transactiekosten omlaag te halen. Door de uitvraag aan gegadigden meer toe te spitsen op het aan te besteden project, is ook winst te behalen in de doorlooptijd van aanbestedingen. Immers, als minder informatie hoeft te worden opgeleverd is er minder capaciteit nodig, zoals de inhuur van externe deskundigen door marktpartijen. Daarmee wordt het proces van aanbesteding korter en dat levert tijdwinst en daarmee kostenbesparing op. ‘Natuurlijk blijft het lastig’, licht Post toe. ‘We blijven samen met de markt zoeken naar ruimte binnen het speelveld van de aanbestedingen.’ De pilot met de wegverbreding A27/A1 moet aantonen waar die ruimte ligt.

Rijkswaterstaat & DBFM

Rijkswaterstaat werkt regelmatig met DBFM-contracten. Aanbestedingen boven de 60 miljoen euro worden in principe via DBFM aanbesteed, mits hiervan meerwaarde verwacht kan worden. Dat is een afspraak die binnen het hele Rijk gemaakt is. ‘Maar,’ vertelt woordvoerder Post: ‘Wij beraden ons altijd eerst op de opgave die er ligt. Die bepaalt welke contractvorm geschikt is. Want de contractvorm is een middel, geen doel op zich.’ Als er inderdaad wordt gekozen voor een DBFM-contract, dan kan dat voor alle partijen gunstig uitpakken. Voor Rijkswaterstaat omdat we gebruik kunnen maken van de expertise van de markt, voor de markt omdat er binnen het contract veel ruimte is om eigen keuzes te maken, bijvoorbeeld over zaken die de levensduur beïnvloeden. Rijkswaterstaat paste deze contractvorm voor het eerst in 2003 toe bij de ombouw van 10 km rijksweg naar autosnelweg op de A59. Ook de wegverbreding tussen Schiphol, Amsterdam en Almere (SAA) verloopt verloopt grotendeels via DBFM-contracten. 4 van de 5 projecten die onder SAA vallen, zijn of worden via een DBFM-contract aanbesteed.