Circulair werken staat hoog in het vaandel bij de renovatie van de Hoofdvaarweg Lemmer – Delfzijl. In fase 1 van het 118 km lange traject gaat dan ook veel aandacht uit naar de circulaire ambitie. Het uitwerken hiervan begint bij een goede samenwerking met de gebiedspartners, merken omgevingsmanager Antje Gooijert en adviseur omgeving Feike Visser op. Na een intensief traject constateren zij dat zij daadwerkelijk meters kunnen maken. Hoe doen ze dat?
Integrale verkenning
In de milieueffectrapportage wordt circulair werken steeds vaker meegewogen in de effecten. De successen in renovatieprojecten zijn daarom ook leerzaam bij planvorming. Bij de renovatie van de Hoofdvaarweg Lemmer – Delfzijl wordt de vaarweg geschikt gemaakt voor grotere binnenvaartschepen. "De vaarweg is op verschillende locaties niet diep genoeg, veel constructies zoals de damwanden zijn aan het einde van hun levensduur en brede schepen kunnen elkaar nu moeilijk passeren," vertelt Antje. "We werken daarom aan een toekomstvaste oplossing voor deze knelpunten." De resultaten van deze integrale verkenning worden verwerkt in een uitvoeringsprogramma tot 2050. De ervaringen van nu leggen de basis voor een lang traject.
Gebiedspartners
Al vanaf het begin van de Verkenning is duurzaamheid belangrijk. "Als vaarwegbeheerder bepaal je in die fase je ambitie," stelt Antje. Dat geldt ook voor gebiedspartners, zoals waterschappen, gemeenten en provincies. Alle partijen werkten daarom mee aan de totstandkoming van een gezamenlijke duurzaamheidssessie voor de Hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl. In die sessie is circulariteit als een van de vijf thema’s met een hoog ambitieniveau gekozen. Op het thema circulariteit heeft Rijkswaterstaat zelf hoge ambities. "Daarom vervullen wij als Rijkswaterstaat de rol van initiatiefnemer bij het uitwerken van de circulariteitsambitie. Bij andere thema’s met hoge ambities, zoals de energietransitie, vervullen wij een faciliterende rol. Het initiatief ligt dan bij een andere partij binnen de samenwerking."
Vrijkomende materialen hergebruiken
Bij het renoveren van de vaarweg komen veel materialen vrij, zoals houten damwanden. Hout onder de waterlijn is meestal in goede staat. Na afzagen is dit hout geschikt voor ondiepe, regionale watergangen. Het contract met de aannemer is in dit project ingezet om hoogwaardig hergebruik van deze materialen te stimuleren. "Wij hebben bijvoorbeeld verplichte verkoop van vrijgekomen houten damwanden aan een waterschap opgenomen tegen een vaste prijs," verklaart Antje. "Bovendien moet de aannemer het vrijgekomen hout gebruiksklaar aanleveren in een depot in de omgeving."
Daten met damwanden
"Onder de noemer ‘daten met damwanden’ hebben we binnen Rijkswaterstaat en bij gebiedspartners de interesse voor onze damwanden verkend," vertelt Feike Visser. "Andersom staan wij ook open voor gebruikte stalen damwanden uit andere projecten." Hergebruik van damwanden leidt in een project van deze omvang tot een mooi resultaat als het gaat om circulariteit. Daarom kijkt ook Rijkswaterstaat Grote Projecten en Onderhoud (GPO) mee in dit initiatief. Feike: "Wij streven naar de meest hoogwaardige gebruikswaarde. Samen met marktpartij Nebest is dit onderzocht. Je kunt denken aan gebruiksmogelijkheden voor gevelbekleding, meubels, fietsbruggen. Hergebruik als damwanden kwam als beste uit de bus, want dit levert de langste levensduur op."
Specificaties documenteren
Binnen de contractvorm blijkt dat hergebruik nog steeds het best via de aannemer kan verlopen. Geldstromen blijven dan binnen het project. Feike: "In het contract nemen we een prikkel op om de juiste hoeveelheid hout op te slaan binnen korte afstand van het toekomstige project." Ondertussen wordt ook steeds duidelijker welke houtsoorten geschikt zijn voor hergebruik. "Het betekent dat specificaties beschikbaar moeten zijn. De ene plank is de andere niet: soms is het hardhout, soms naaldhout. En soms zijn ze besmeerd met teer en dus onbruikbaar. Ook afmetingen zijn van belang: lengte, breedte en dikte. Onze les is om dit op tijd te documenteren. Dat vergroot de kansen op hergebruik." De soorten en het aantal vrijgekomen materialen kunnen bijvoorbeeld bij de beoordeling van het thema circulariteit in het planMER al in beeld worden gebracht.
Zicht hebben op je eigen materiaal
Antje geeft als tip om tijdig adviseurs met de juiste technische kennis in te schakelen. "Dat helpt bij het ontwikkelen van een strategie. GPO had al ervaring met hergebruik van staal, maar nog niet met hout. Deze pilot moet ons en GPO de nodige kennis opleveren voor vervolgprojecten. Willen we als Rijkswaterstaat blijven sturen op hergebruik van vrijgekomen hout, of kunnen we dit beter aan de markt overlaten? Hoe dan ook hebben wij als opdrachtgever belang bij transparantie. Als je circulair wilt werken, moet je zicht hebben op wat er met je vrijgekomen materiaal gebeurt."
