‘Met onze informatie kunnen burgers actief meedenken over hun leefomgeving’

Even je adres intikken op check je plek en de gegevens rollen op je beeldscherm: van de schaduwrijke bomen binnen 500 meter tot hoeveel sterren er te zien zijn 's nachts. Het zijn voorbeelden van het duiden van datasets van het RIVM en Rijkswaterstaat. Het team van Atlas Leefomgeving zet data als de gemeten decibellen in Nederland, om naar geluid in de omgeving. Als je klikt op uitleg bij de kaart, zie je hoe roder het gebied, hoe meer geluid van bijvoorbeeld wegverkeer. Zo maken ze het leesbaar voor de burger en professional. “Het geeft informatie aan burgers, waarmee zij zelf keuzes kunnen maken over hun leefomgeving. Of je kunt op basis hiervan iets gericht aankaarten voor je wijk bij de gemeente. Voor bestuurders van gemeenten en provincies is dergelijke data ook relevant. We hopen dat het leidt tot meer wijsheid in de besluitvorming van onze leefomgeving.” 

Leeft onder de burgers

Pim en zijn collega’s kijken regelmatig rond binnen Rijkswaterstaat om data die er al ligt, te vertalen naar de website. Hij geeft verkeersongevallen als een voorbeeld waar hij nu mee bezig is. “De hoeveelheid verkeersongevallen in Nederland staat nog niet op de Atlas Leefomgeving, maar wel in de openbare data van Rijkswaterstaat. Als je die op een kaart zet, ga je patronen zien. Snelwegen springen er natuurlijk uit, aangezien daar meer verkeer is. Maar wat als er een straat is met niet veel verkeer, maar wel veel ongelukken? Dat is nuttige informatie", legt Pim uit. “Het uitzoekwerk om het in kaart te brengen en op de website te zetten, is al gedaan. Ik zit nu in de fase waarmee ik met themagroepen in gesprek ga over hoe we het gaan duiden. Zij zorgen voor de wetenschappelijke kwaliteit van de Atlas Leefomgeving en die moet voorop staan.”

Zijn keuze valt op deze data over verkeersongevallen, omdat hij merkt dat het een onderwerp is dat leeft onder de burgers. “Bij burgerparticipatie over de leefbaarheid van de wijk gaat het al snel over verkeer. Burgers vinden het belangrijk dat hun wijk veilig is", vertelt Pim. “Als je hiervoor informatie aanbiedt, kun je de burgers hierin betrekken. Zo kun je ze ook meenemen in meer milieuonderwerpen.”

Wat lezen mensen op de website?

En dat is waar ze het afgelopen half jaar meer op zijn gaan richten: burgerparticipatie. Het doel is dat burgers met de lokale informatie van de Atlas Leefomgeving actief gaan meedenken over hun omgeving, en hun ideeën gaan delen met de gemeente. Om in te spelen op de vraag aan informatie, zoekt het team uit wat mensen op de website zoeken. “We houden bezoekersstatistieken bij. De Atlas Leefomgeving wordt behoorlijk veel bezocht, maar we hebben geen zicht op hoe mensen er terechtkomen, waar ze op klikken en waar ze blijven hangen", vertelt Pim. “We zijn dit nu aan het verkennen. Aan de hand van deze informatie kunnen we meer aansluiten op het type gesprek dat er lokaal wordt gevoerd.”

Plek op de website

Het is een taak voor het team om ervoor te zorgen dat de website onder de aandacht blijft. Pim doet dit door actief te zoeken naar samenwerkingen met intermediaire partijen. Zo is hij in gesprek met de Hoge Agrarische School (HAS) om de leefomgeving in het curriculum een rol te geven. Daarnaast spreken hij en zijn collega’s met partijen zoals makelaars, zodat de Atlas Leefomgeving wordt genoemd op hun website, bijvoorbeeld voor meer informatie over de leefomgeving bij het huis. “Naast het noemen op de website, kijken we ook vaker naar verspreiding via sociale media. Wij zijn verantwoordelijk voor dit soort relatiebeheer, dus we gaan de samenwerking aan en houden het actief.”

Werkconferentie voor relaties

Om die relaties warm te houden, organiseren ze een jaarlijkse Atlas Werkconferentie. Op deze dag organiseren ze workshops in verband met de Atlas Leefomgeving en zetten ze mensen in het zonnetje die zich hebben ingezet. Naast de organisatie van de conferentie zijn data duiden, relaties aangaan om meer aandacht te genereren en burgerparticipatie opkrikken, de werkzaamheden waar het team zich dagelijks mee bezig houdt. Maar waarom is dit een rol voor Rijkswaterstaat? “Volgens ons instellingsbesluit voert Rijkswaterstaat milieubeleid uit, net zo goed als dat het zorgt voor piekfijne wegen en veilige dijken. We doen dit niet alleen, we werken samen met het RIVM maar we kijken natuurlijk met bijzondere aandacht naar data van Rijkswaterstaat voor op de website. Daarnaast heeft Rijkswaterstaat veel kennis in huis over milieu in combinatie met de leefomgeving. Onze missie is een schone, duurzame leefomgeving in 2030. Het gesprek openen om de leefomgeving te verbeteren gaat beter op basis van informatie. Daar dragen wij aan bij door kennis hiervoor aan te leveren en onder de aandacht te brengen.”

Het team dataduiders hoopt voor de komende jaren een meer toegepast product voor burgerparticipatie op te zetten. “Kern van burgerparticipatie is dat burgers meer verantwoordelijk krijgen en ruimte krijgen voor initiatief, dat moeten ze dan ook geïnformeerd kunnen doen. De vraag is dan: kunnen wij hier goede informatie voor aanleveren? En hoe stel je dat vast?", zegt Pim. “Ik zou heel tevreden zijn, als ik over 3 jaar terugkijk en zie dat raadsleden van een willekeurige gemeente aan de hand van de kaarten van de Atlas een vraag hebben gesteld. Dan heb ik het idee dat we het goed gedaan hebben.”

Atlas Leefomgeving

De Atlas Leefomgeving is een website met kaartinformatie over je leefomgeving. De website is primair gericht op de burger, maar met de komst van het Register Externe Veiligheid ontsluit de Atlas Leefomgeving ook informatie voor professionals. Interessant voor burgers, relevant voor professionals is hierbij de gedachte. Op deze website vind je informatie over de leefomgeving van een lokaal gebied. Je tikt een adres in op de website en je ziet hoeveel basisscholen, huisartspraktijken en supermarkten er zijn binnen 3 kilometer. Daarnaast zie je hoe groen de omgeving is en hoeveel stikstof er hangt in de buurt. Dat is bijvoorbeeld handig wanneer je een huis wil kopen en meer wil weten over de buurt.

De Atlas Leefomgeving is ontstaan doordat de overheid, naar aanleiding van het verdrag van Aarhus, informatie openbaar moest maken over het milieu. De Atlas Leefomgeving is inmiddels meer dan een portaal voor open data, het gaat om informatie oftewel data in context: data is omgezet in informatie, deze informatie leidt tot meer kennis en zorgt voor meer wijsheid in de besluitvorming over de leefomgeving. 

Atlas Leefomgeving RWS

Deze beleidsondersteuning en adviseringsopdracht (BOA) voor Rijkswaterstaat is een opdracht van directoraat-generaal Milieu en Internationaal (DGMI) van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Rijkswaterstaat werkt voor deze opdracht samen met het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), dat ook opdrachtnemer is van DGMI.

Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het relatiebeheer rondom de Atlas Leefomgeving waaronder de jaarlijkse Atlas Werkconferentie. Met relatiebeheer zorgt Rijkswaterstaat ervoor dat partijen (provincies, gemeenten, specialisten, intermediaire partijen) betrokken blijven bij de Atlas Leefomgeving, maar ook specialisten die met RWS en het RIVM samenwerken voor de duiding van de gegevens.

De Atlas Leefomgeving gaat om meer dan bijvoorbeeld ‘open data’. Data over de leefomgeving wordt in context geplaatst en RWS en het RIVM geven hier ook duiding aan. Zij leggen op de website uit wat het betekent voor de burger in zijn/haar buurt. Het team van de BOA-opdracht denkt mee met experts van het RIVM en themagroepen binnen RWS, hoe (nieuwe) data het beste duiding kan krijgen op de website voor de burger en zetten dit in gang. Ook organiseren ze jaarlijks een Atlas Werkconferentie. Het afgelopen half jaar focuste het team zich meer op burgerparticipatie.

Aan de opdracht werken vier mensen van Rijkswaterstaat (Water, Verkeer en Leefomgeving):
Pim Kantebeen is coördinator van het team. Hij steekt veel tijd in het opzetten van actieplannen. Anneke van der Hallen werkt aan de communicatie. Bob Smit en Stéphanie Wesselink zijn relatiemanagers. Bob richt zich op de informatie van Rijkswaterstaat en Stéphanie richt zich meer op sociale media en communicatieopdrachten, maar het gaat om een hecht team dat elkaar onderling vervangt en aanvult.