5 jaar VM-IVRA: innoveren, uitproberen en perfectioneren

Terugblik VM-IVRA

Wegbeheerders, serviceproviders, het Nationaal Dataportaal voor Wegverkeer (NDW) en het Landelijk Verkeersmanagement Beraad (LVMB) werken binnen VM-IVRA al vijf jaar samen aan digitaal verkeersmanagement. Onderzoeksbureau TwynstraGudde onderzocht de voortgang: hoe ver zijn we gekomen? Welke oplossingen worden al toegepast, en welke zijn blijven steken aan de vergadertafel? En hoe verloopt de onderlinge samenwerking? Aan de hand van vijf onderzoeksconclusies gaan we in gesprek met vier sleutelspelers binnen VM-IVRA: Rijkswaterstaat, NDW en Flitsmeister.

1: Digitaal verkeersmanagement is een realiteit

Ronnie Quaink, VM-IVRA: ‘In veel opzichten wel, ja. De Smart Mobility-monitor laat zien dat 57% van de weggebruikers standaard met een navigatiesysteem aan rijdt, en op onbekende routes loopt dit zelfs op tot 96%. Het feit dat zoveel mensen een digitaal communicatiekanaal gebruiken, verandert de rol van een wegbeheerder ingrijpend. De informatievoorziening is verschoven van fysieke wegkantsystemen naar in-car oplossingen’.

‘Die verschuiving wordt onder andere onderstreept door het besluit van Rijkswaterstaat om een deel van de informatiepanelen langs en boven de weg te verwijderen. Navigatiesystemen communiceren verkeersinformatie direct naar de weggebruikers en zijn niet afhankelijk van fysieke borden langs de weg, die bovendien onderhouden moeten worden. Deze beslissing is dus een duidelijk signaal naar wegbeheerders: digitaal verkeersmanagement is hier en gaat niet meer weg.’

Tony Meeuwsen, NDW: ‘Ik ben het hier volledig mee eens. Het wegennet is inmiddels voldoende gedigitaliseerd om digitaal verkeersmanagement effectief in te zetten, zeker voor specifieke meldingen. De volgende stap is om deze berichten verder te verfijnen en te personaliseren. Momenteel zijn we bijvoorbeeld bezig om de digitale berichtgeving rondom gestremde tunnels te ontwikkelen.’

2: De dataketen is zo sterk als zijn zwakste schakel

Ronnie: ‘Precies, elke schakel in de keten speelt een cruciale rol. Verkeersmanagement is allang niet meer exclusief het terrein van wegbeheerders. Serviceproviders verzorgen de communicatie met weggebruikers via navigatiesystemen, terwijl het NDW de datastromen ondersteunt. Daarom is samenwerking met deze partijen niet alleen noodzakelijk, maar ook iets waar we actief naar streven.’

"Elke schakel in de keten speelt een cruciale rol"

Andy Berkouwer, Flitsmeister: ‘We hebben elkaar nodig. En we kunnen ook nog zeker stappen zetten in die samenwerking. Het verdienmodel van private partijen sluit bijvoorbeeld nog niet altijd perfect aan bij de werkwijze van de overheid, en andersom vinden publieke partijen het moeilijk dat ze minder zelfstandig kunnen opereren dan ze gewend zijn.’

Tony: ‘Het is geweldig om te zien hoeveel nieuwe initiatieven ontstaan door goede samenwerking. Waar we nog winst kunnen behalen, is beter inschatten hoeveel tijd en capaciteit een project daadwerkelijk vergt, inclusief de implementatie in de dagelijkse operatie. Als we iets starten, moeten we ook de middelen hebben om het succesvol af te ronden. Anders bestaat het risico dat het uiteindelijk op de plank belandt, en dat zou zonde zijn.’

Lancering activatie digitale vooraankondiging via Melvin

3: De overgang naar digitaal verkeersmanagement is dynamisch en vereist doordachte keuzes

Ronnie: ‘Absoluut. We moeten de juiste balans vinden in wanneer en hoe we weggebruikers informeren. Neem schoolzones als voorbeeld: als je dagelijks langs dezelfde school rijdt, wil je dan telkens een melding ontvangen? Dat kan juist de effectiviteit verminderen. Een andere afweging: bij welke wegwerkzaamheden en evenementen informeer je weggebruikers? En hoe bepalen we dan welk bericht wel of geen meerwaarde heeft?

Andy: ‘We blijven voortdurend zoeken naar de juiste balans. Op dit moment hanteren we vaste richtlijnen die zo’n negen jaar geleden zijn opgesteld. Zo hebben we destijds bepaald dat hetzelfde bericht maximaal eens in de drie dagen wordt verstuurd. Als dat toch te vaak blijkt te zijn, krijgen we daar feedback over vanuit onze community. Het verkeersbeeld is heel dynamisch, want de situatie op de weg verandert constant. Dus snelle feedback is heel waardevol.’

Ronnie: ‘Het blijft een kwestie van eerst innoveren, ervaringen opdoen, en dan perfectioneren. Maar altijd weloverwogen.’

4: We leren het beste door gewoon te doen

Tony: ‘Dit inzicht is met de tijd gegroeid, en daar zijn we erg blij mee. In de eerste jaren van VM-IVRA lag de focus sterk op de theorie, wat soms nodig is, maar op een gegeven moment wil je ook de praktijk in om te testen. NDW en Flitsmeister hebben dat besef al langer, omdat het bij een technologiebedrijf past. Voor een wegbeheerder als Rijkswaterstaat heeft het misschien wat langer geduurd, maar inmiddels zetten we daar ook flinke stappen. We kunnen die behoefte nu open bespreken met alle betrokken partijen.’

Andy: ‘In zekere zin staat deze gedachte ook aan de basis van VM-IVRA. Of in ieder geval de digitale vooraankondigingen. Wat ooit begon als een vraag van Rijkswaterstaat – of we niet één enkele aankondiging via Flitsmeister konden versturen – is uitgegroeid tot een gestandaardiseerde werkwijze met een eigen aanvraagsysteem voor vrijwel alle wegbeheerders. Zo’n praktische aanpak werkt toch vaak het beste.’

Ronnie: ‘Ik ben groot voorstander van testen in de praktijk, maar het moet natuurlijk wel verkeersveilig zijn. Samen met serviceproviders, het NDW en andere wegbeheerders ontwikkelen we oplossingen die goed te testen zijn in de praktijk. Dan weet je pas of het echt resultaat brengt. En soms blijken toepassingen geen of maar beperkte meerwaarde te hebben. Zo blijven we leren. Gelukkig hebben veel toepassingen wel degelijk toegevoegde waarde. In het bijzonder de digitale vooraankondigingen, schoolzone- en milieuzonemeldingen en de Digitale Informatieberichten (DIB).’

"Zo’n praktische aanpak werkt toch vaak het beste"

5: De veranderopgave is moeilijker dan gedacht

Ronnie: ‘Ja, uiteindelijk wel. Ik werk al lang in de technische sector en was ervan overtuigd dat we de technische uitdagingen konden overwinnen. Wat me wel enigszins verraste, is de opgave om een innovatie onderdeel te maken van het dagelijkse werk van de wegbeheerders. Veel mensen doen hun werk al zo lang op een bepaalde manier, die knop gaat logischerwijs niet zomaar om. Hoewel digitaal verkeersmanagement het werk van wegbeheerders uiteindelijk gemakkelijker maakt, betekent de huidige fase – waarin we zowel fysieke als digitale informatiesystemen gebruiken – vaak juist meer werk. Het echt integreren van digitale systemen in de dagelijkse processen blijft dan ook een flinke uitdaging.’

Tony: ‘Dat is een lastige vraag. Want wat is nu precies moeilijker dan verwacht? Het was van tevoren al duidelijk dat het een complexe ontwikkeling zou zijn, met tijdspaden die nog niet volledig uitgekristalliseerd waren. Maar we zijn heel goed op weg.’

Folkert Bloembergen

Folkert Bloembergen is één van de kerntransitietrekkers van het programma Smart Mobility bij Rijkswaterstaat. Ook hij kijkt positief terug op 5 jaar ontwikkelen: ‘We werken binnen Rijkswaterstaat toe naar digitaal verkeersmanagement. Dat doen we in allerlei projecten en onder verschillende benamingen. Dit varieert van slimme verkeerslichten tot milieuzones, en van vooraankondigingen voor wegwerkzaamheden tot het ontwikkelen van Europese datastandaarden. Het rapport van TwynstraGudde is voor mij het ultieme bewijs dat we hele grote stappen hebben gezet en dat we klaar zijn om digitaal verkeersmanagement naar de operatie te brengen. De ontwikkeling is een prominent onderdeel geworden van zowel Smart Mobility als verkeersmanagement in het algemeen.’

‘Een voorbeeld van het bewijs daarvan is het project Draaiende Ringen, waarbij wij een belangrijke rol spelen. Dit Rijksoverheidproject heeft als doel de verkeersdrukte op de ringwegen van grote steden te verminderen. Dit project is gekoppeld aan de woningbouwopgave – want meer woningen betekent meer verkeer – en is daarmee één van de kernopgaven voor het huidige kabinet. Smart Mobility heeft hierin landelijk een plek aan tafel op hoog niveau. Dit is een duidelijk signaal dat digitaal verkeersmanagement écht is doorgedrongen. Daar mogen we trots op zijn, want er is hard voor gewerkt.’

‘Het Samen Slim op Weg event in oktober was een andere belangrijke stap, waarbij 180 wegbeheerders, serviceproviders en mobiliteitsexperts samenkwamen om ervaringen over digitaal verkeersmanagement uit te wisselen. We bespraken o.a. kansen voor digitale reisinformatie, het integreren van informatiediensten in de NDW-tools en het belang van samenwerking in de dataketen voor betere doorstroming en veiligheid. Tijdens de workshops stonden vooral praktische thema’s centraal, zoals verkeersveilige omleidingen, maatschappelijk verantwoorde routeplanning en veranderingen in dagelijkse werkprocessen. De sessies waren waardevol voor zowel beginners als ervaren gebruikers van digitale informatiediensten. Het was inspirerend om te zien hoe wegbeheerders digitaal verkeersmanagement omarmen, met nadruk op publieke-private samenwerking.’