Reinier van den Berg: ‘Water is leven, dat moeten we vasthouden’
Aan het woord
Verdroging maakt onze leefomgeving kwetsbaar, ziet meteoroloog en klimaatkenner Reinier van den Berg. Hij roept op tot radicale keuzes om onze toekomst leefbaar te houden. Te beginnen met water vasthouden in plaats van zo snel mogelijk afvoeren.
Reinier van den Berg, meteoroloog en klimaatkenner
‘Het weer is van kinds af aan een fascinatie voor mij geweest. Als meteoroloog heb ik echt van mijn hobby mijn werk gemaakt. Maar nog interessanter is het gemiddelde weer over langere tijd: klimaat. De laatste jaren is daar veel om te doen. Overal in het nieuws zie je de klimaatcrisis: de gevolgen van menselijk gedrag voor onze leefomgeving. De kwetsbaarheid van die leefomgeving raakt mij diep. Veertig jaar geleden studeerde ik daarom Milieuhygiëne in Wageningen. En nog steeds is het de drijfveer in mijn werk om te kijken hoe we de natuur weer in balans kunnen brengen en zo leefbaarheid terug kunnen krijgen.’
Klimaatverandering maakt water kwetsbaar
‘Water speelt een grote rol in de kwetsbaarheid van onze leefomgeving. Water is leven: we bestaan eruit en zijn er afhankelijk van. Klimaatverandering zorgt ten eerste voor problemen met waterkwantiteit. Enerzijds hebben we te maken met extreme neerslag en overstromingen. Anderzijds zijn er juist periodes van extreme droogte. De impact daarvan houdt veel langer aan. Er kunnen weken en maanden overheen gaan voor het waterpeil weer op orde is. En verdroging kan zelfs definitieve schade aanrichten. Bij weinig water neemt ook de waterkwaliteit af, omdat een aantal stoffen dan minder verdund zijn.’
Klap van extreem nat naar extreem droog
‘De overgang tussen extreem nat en extreem droog is vaak maar kort. Zo’n klap van het ene uiterste naar het andere noemen we een “hydroclimate whiplash”. In Nederland hebben we dat zeer recent meegemaakt. Na de neerslagrecords van 2024 met veel wateroverlast startte het voorjaar van 2025 direct in maart extreem droog. Dan zou je misschien verwachten dat er nog genoeg water in de grond zit van dat natte jaar daarvoor, maar in april kwamen waterschappen al met verboden om grasland te beregenen vanwege een gebrek aan grondwater. Dat komt doordat we er in Nederland altijd op hebben ingezet om water zo snel mogelijk af te voeren naar zee.’
"De overgang tussen extreem nat en extreem droog is vaak maar kort"
Water bezuinigen en ruimte geven
‘Om ons aan te passen aan verdroging moeten we naar mijn idee zuiniger omgaan met water; thuis, maar zeker ook in het bedrijfsleven, inclusief de landbouw. Daarnaast moeten we water nu juist vasthouden, denk ik. Dat kan om te beginnen door de biodiversiteit te verbeteren. Een rijke bodem heeft een veel betere sponswerking. Bovendien biedt groen gebied verkoeling als je een periode van droogte uit moet zitten. Aanvullend moet water meer bufferruimte krijgen. Bij de grote rivieren is dat al succesvol gedaan, maar ook kleinere rivieren en beken kunnen bijvoorbeeld meer meanderen. De meest rigoureuze oplossing zijn waterspaarbekkens. Deze zou je bijvoorbeeld ook kunnen combineren met warmteopslag.’
Kennis uitwisselen met Denemarken
‘Het lijkt mij goed als Nederlandse beleidsmakers samenwerking zoeken met bijvoorbeeld collega’s uit Denemarken. Net als in veel andere opzichten is de Deense situatie qua waterproblematiek heel vergelijkbaar. In Kopenhagen zijn bijvoorbeeld de afgelopen tien jaar regentunnels en zogeheten sponsparken aangelegd. Die kunnen na wolkbreuken enorm veel water opvangen en dat bij droogte weer vrijgeven. Ik denk dat Nederland en Denemarken veel van elkaar kunnen leren, bijvoorbeeld door een gezamenlijke watertop te organiseren.’
"Ik denk dat Nederland en Denemarken veel van elkaar kunnen leren"
Radicale keuzes voor een leefbare toekomst
‘Voor onze deltawerken gaan we uit van het worstcasescenario: een storm die eens in de 10.000 jaar voorkomt. Laten we dat bij klimaatbeleid ook doen. Neem de klimaatscenario’s van het KNMI serieus. En focus op de scenario’s voor hoge uitstoot (nat en droog), waarbij een gemiddelde zomer in 2100 even droog is als een extreem droge zomer nu. Deze scenario’s lijken mij waarschijnlijker gezien de patronen van de laatste jaren. Bovendien is dit de veilige keuze. Laten we ons niet alleen aanpassen aan verdroging, maar ook inzetten op voorkomen. Met radicale keuzes om onze uitstoot terug te dringen. We moeten hard aan de bak voor een leefbare toekomst.’