Data van alle Nederlandse wegen combineren en delen

Het is een herkenbare situatie. Je navigatie wijst je keurig de weg en laat je gelijk weten dat je 100 mag rijden. Maar het bordje buiten langs de weg geeft toch echt 80 aan. Hoe kan dat? Hebben ‘ze’ niet geregeld dat je navigatiesysteem ‘gewoon automatisch’ bijgewerkt wordt als de maximumsnelheid ergens verandert? Je haalt je schouders op en vervolgt je weg. Hoe anders is dat bij Roeland Allewijn. Als Chief Data Officer van Rijkswaterstaat weet hij precies welke partijen onder die ‘ze’ vallen en wat er allemaal bij komt kijken om te zorgen dat toepassingen met hun data ‘gewoon automatisch’ bijgewerkt worden. ‘Voor mij is zo’n moment een herinnering dat er nog een hoop werk aan de winkel is – al hebben we de afgelopen jaren al veel bereikt.’

Unieke publieke samenwerking

In het bij elkaar brengen van de betreffende partijen en hun mobiliteitsdata is een belangrijke rol weggelegd voor het Nationaal Dataportaal Wegverkeer (NDW). In die uitvoeringsorganisatie werken verschillende overheden al vijftien jaar samen om het Nederlandse wegverkeer goed te beheren. Naast Rijkswaterstaat – namens het Rijk – zijn dat alle provincies en de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht, met bijbehorende vervoersregio’s. Het doel: samen het beste beeld geven van alle Nederlandse wegen. ‘Dat we dat vanuit een publieke samenwerking doen, is uniek binnen Europa’, weet NDW-directeur Chris de Vries. ‘In de meeste andere landen wordt deze actie gefragmenteerd of met commerciële partijen uitgevoerd. In Nederland kiest de overheid als bronhouder voor een eigen datapositie.’

Vraag en aanbod verbinden

De belangrijkste rol van het NDW is het verbinden van partijen die mobiliteitsdata aanbieden, zoals wegbeheerders, en partijen die zulke data vragen, zoals leveranciers van navigatiesystemen. De organisatie helpt aanbiedende partijen om de juiste data te verzamelen, controleert of de geleverde data goed, betrouwbaar en actueel zijn, zorgt dat de data centraal veilig opgeslagen worden en maakt ze vervolgens inzichtelijk beschikbaar via handige tools en eigen analyses. De Vries: ‘De toepassingen van al die gecombineerde data worden steeds uitgebreider. Denk aan een navigatiesysteem dat je waarschuwt als er een eindje verderop een kapotte auto langs de weg staat. Of een systeem dat de wegbeheerder een melding stuurt als er ergens een kuil in de weg zit.’

Data combineren in één loket

Om zulke complexe toepassingen mogelijk te maken, worden verschillende soorten data met elkaar gecombineerd. De basis is de fysieke toestand van de weg: hoeveel rijstroken zijn er, welke verkeersregels gelden er en waar staan de borden en verkeerslichten. Deze basisgegevens zijn voor iedereen toegankelijk via het Nationaal Wegenbestand (NWB). Het NDW voegt daar gegevens aan toe over geplande verstoringen in de beschikbaarheid, zoals brugopeningen en wegwerkzaamheden. Daarbij komt dan nog het feitelijke gebruik, bijvoorbeeld het aantal voertuigen dat zich op dit moment op de weg bevindt en hun snelheid. Uiteindelijk komen al die gegevens bij elkaar in één centrale toegang voor alle betrokken partijen: het Nationaal Toegangspunt Mobiliteitsdata (NTM).

Op Europese schaal werken

Maar data delen stopt niet bij de landsgrenzen. Elk land in Europa is verplicht een eigen nationaal toegangspunt te hebben − in ons land dus het NTM. Daarnaast sluit het NTM aan op de Europese Dataspaces voor mobiliteit die nu in ontwikkeling zijn. Zodat landen en partijen kunnen beschikken over Europa-brede data. ‘Een logische stap’, vindt De Vries. ‘Serviceproviders zoals leveranciers van navigatiesystemen werken nu al op Europese schaal. Zij willen graag in heel Europa van dezelfde kwaliteit uit kunnen gaan en volgen deze ontwikkelingen dan ook op de voet. Met zo’n integraal systeem kan Europa bovendien bijvoorbeeld de verkeersveiligheid bevorderen door eisen te stellen aan het aanleveren van veiligheidsinformatie. Daarvoor is het wel belangrijk dat iedereen data beschikbaar stelt volgens dezelfde afspraken en standaarden. In aanloop daarnaartoe helpen we gemeenten nu bijvoorbeeld met tools om hun data op de juiste manier in te voeren.’

Goed bestuur

Dit soort grote ontwikkelingen laten zien dat het belang van het NDW de komende tijd alleen maar toeneemt. Daarmee wordt het extra belangrijk dat de wettelijke taak van de uitvoeringsorganisatie langjarig op orde is. Dat vraagt om te beginnen om het verder formeel inrichten van de besturing van de publieke samenwerking. Zo moet de onafhankelijkheid van de organisatie gewaarborgd blijven. ‘Rijkswaterstaat heeft bijvoorbeeld diverse rollen en taken’, verduidelijkt Allewijn, die zelf in het opdrachtgeversberaad van het NDW zit. Wij zijn samenwerkingspartner en zitten in de Raad van Toezicht. Maar als wegbeheerder zijn we ook dataleverancier. En onze verkeerscentrales maken bijvoorbeeld gebruik van NDW-producten en zijn dus klant. Het helpt om die verschillende rollen in de structuur duidelijk gescheiden te houden.’ NDW en Rijkswaterstaat zijn nauw betrokken bij de inrichting van het Digitaal Stelsel Mobiliteitsdata, dat dit jaar op initiatief van het ministerie van IenW van start gaat om de relevante dataketens structureel te borgen. Daar komen al deze rollen van NDW, Rijkswaterstaat en de andere partners aan de orde.

Structurele bekostiging

‘Ook de bekostiging vraagt aandacht’, vult De Vries aan. ‘Op zich loopt het financieel goed, maar een steeds groter deel van onze dekking komt uit individuele opdrachten, bijvoorbeeld als een provincie ons vraagt om data voor hen te verzamelen. Beter is een stevige structurele bekostiging, waarbij de partners bepalen waar de prioriteiten liggen bij de ontwikkeling en er voldoende middelen zijn om onze diensten te beheren. Oorspronkelijk spraken we af dat het Rijk de helft daarvan betaalt en de overige samenwerkingspartners de andere helft. Nu willen we daar opnieuw het gesprek over voeren, maar dat is lastig omdat we te maken hebben met een demissionair kabinet en de provincies aangeven dat ze weinig financiële ruimte hebben.’

Investeren in digitale infrastructuur

Naast het op orde krijgen van bestuur en financiering is het voor de nabije toekomst belangrijk om te werken aan digitalisering, stelt Allewijn. ‘De fysieke infrastructuur wordt voorlopig niet veel uitgebreid. Dat maakt investeren in de digitale infrastructuur extra waardevol. Ook omdat er steeds meer databronnen bij komen. Naast floating car data van mobiele apparaten van weggebruikers krijgen we bijvoorbeeld in car data van systemen in de auto zelf. Daarnaast gaan we meer in thematische dataketens werken. Denk bijvoorbeeld aan schoolzones waarvoor we de openingstijden van scholen ophalen, zodat weggebruikers een signaal kunnen krijgen als er veel kinderen zijn omdat de school uitgaat. Zo krijgen reizigers en wegbeheerders steeds meer relevante informatie. En blijven we verkeersveiligheid en verkeersmanagement verbeteren.’