De opkomst van varende drones

Varende drones zitten vol met geavanceerde techniek die ervoor zorgt dat ze vanaf de wal veilig kunnen worden bestuurd. Deze kleine vaartuigen zijn vaak uitgerust met speciale sensoren, zoals een multibeam sonar. Hiermee kan de rivier- of zeebodem tot in detail in kaart worden gebracht. Maurice legt uit: “Als we deze metingen met een traditioneel schip zouden uitvoeren, heb je al snel een flinke bemanning nodig, zeker op zee. Maar een varende drone wordt moeiteloos bestuurd door één of twee mensen vanaf de kant. Veiliger, goedkoper en efficiënter.” We zien ze daarom steeds vaker ingezet worden.

Onbemand varen op zee kon al binnen de wet- en regelgeving, maar mogelijk was op binnenwater niet toegestaan. Dankzij de in 2025 geïntroduceerde ontheffingsmogelijkheid in het Binnenvaartpolitiereglement (Bpr) kan dat echter wel, op vaarwegen en in (zee-) havens. In haar rol als vaarwegbeheerder van de meeste rijksvaarwegen beoordeelt Rijkswaterstaat de ontheffingsaanvragen. Ontheffingsaanvragen worden getoetst aan een beoordelingskader. Deze ontheffingsmogelijkheid is populair: eind 2025 vroegen al tientallen bedrijven ontheffing aanvoor het Bpr, waaronder ontheffingen voor varende drones.

Er bestaan al varende drones die tot wel veertien dagen op zee kunnen blijven en die hetzelfde kunnen als een schip met dertig bemanningsleden, maar dan tegen lagere kosten. Door hun compactere formaat is hun uitstoot slechts een fractie in vergelijking met een conventioneel schip. Maurice: “Dit zijn vanzelfsprekend grote voordelen.”

Varende drones hebben veel voordelen

“De voordelen van varende onbemande drones laten zich uitleggen via de drie D’s. Dat staat voor dull, dangerous en dirty (saai, gevaarlijk, vies)”, legt Maurice  uit, “werk waarvoor je liever geen mensen inzet. Denk bij saai werk bijvoorbeeld aan het herhaaldelijk varen van patronen. Dit is soms nodig om de bodemgesteldheid van een rivier goed in kaart te brengen. Als voorbeeld van gevaarlijk werk noemt hij het opruimen van zeemijnen. “In de Noordzee liggen naar schatting nog tienduizenden mijnen en bommen. Vissers krijgen ze nog wel eens in hun netten, dit kan fataal aflopen.”

“Dirty” betekent niet letterlijk vies, maar eerder werk dat mensen liever vermijden, zoals wekenlange missies op zee om kabels of windparkfunderingen te inspecteren. Maurice: “Met drones kun je dit soort klussen op afstand doen, terwijl mensen ’s avonds gewoon thuis bij hun gezin zijn.” Varende drones zijn ideaal voor dit soort taken.

Rijkswaterstaat gebruikt ook varende drones

Rijkswaterstaat beschikt vanaf eind 2025 zelf ook over een kleine varende drones. De dienst Centrale InformatieVerwerking (CIV) en de Rijksrederij hebben een exemplaar aangeschaft om ervaring op te doen met de inzet van een varende drone bij de eigen dienstverlening, zoals het inmeten van vaarwegen. 

Naast varende drones, bestaan er ook onderwaterdrones. “Deze gaan als een soort miniduikboot door het water”, licht Maurice toe. “Opdrachtgevers van Rijkswaterstaat zetten bij inspecties en werkzaamheden deze onderwaterdrones steeds vaker in. Je kunt dan met camera’s en andere sensoren onder de waterlijn scheepswrakken, kademuren of sluisdeuren inspecteren. Je hoeft duikers zodoende niet in een mogelijk onveilige situatie te brengen. En zet je toch duikers in, dan kunnen zij efficiënter te werk gaan omdat je al een goed beeld hebt van de situatie.”

Een goede verbinding op afstand is noodzakelijk

Het besturen van onbemande schepen op afstand vereist betrouwbare dataverbindingen. Zelfs als een vaartuig grotendeels zelfstandig kan varen, is het geruststellend om vanaf de wal mee te kijken en indien nodig bij te sturen. “Binnen Nederland is de kwaliteit van 4G- en 5G-netwerken over het algemeen prima. Maar voor communicatie onder water of op zee zijn andere technologieën nodig.”

Storingen en uitval van verbindingen blijven hierbij een risico. “Gelukkig kunnen drones tegenwoordig tijdelijk veilig zelfstandig varen, zelfs als er even geen dataverbinding is”, legt Maurice uit. “Bovendien delen bedrijven die testen met varende drones openlijk informatie over de oorzaken van storingen en mogelijke oplossingen. Deze inzichten helpen de sector om de techniek te verbeteren.”

In de toekomst steeds meer autonoom varende drones

“We stimuleren de ontwikkeling van autonoom varen sinds 2017 via het Smart Shipping- programma”, vertelt hij. Varende drones hebben hun potentieel in de praktijk al bewezen, en er zijn nog veel meer toepassingen mogelijk in de toekomst. De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) zal de ontwikkeling van autonoom varen naar verwachting versnellen. “AI kan snel sensordata verwerken, waardoor vaartuigen beter bestuurbaar worden, zelfs onder lastige omstandigheden zoals stroming, wind en druk verkeer.”

De verwachting is dat het gebruik van varende drones in Nederland de komende jaren alleen maar zal toenemen. Verbeterde technologie, soepelere regelgeving en de opkomst van AI spelen hierin een belangrijke rol. Hoewel de drones nu nog door mensen worden bestuurd, zullen ze in de toekomst steeds autonomer worden. Deze veranderingen zullen ook steeds duidelijker zichtbaar zijn in het goederen- en personenvervoer. Bij Rijkswaterstaat volgen we deze ontwikkelingen nauwgezet, omdat ook wij vooruitgang willen boeken op het gebied van duurzamer, veiliger en efficiënter werken.

Volgens Maurice hoeven mensen zich nog geen zorgen te maken over werkgelegenheid: “Voorlopig hebben we nog genoeg mensen nodig die op het schip aanwezig zijn, dus maak je geen zorgen over je baan.”