Samen bouwen aan de toekomst van de Prinses Marijkesluis

Samenwerking

De Prinses Marijkesluis in Rijswijk (Gelderland) ondergaat een ingrijpende renovatie. Daarbij werken Rijkswaterstaat en aannemer Mourik Infra B.V. intensief samen in een contract met een tweefasenaanpak. Na samen de voorbereidingsfase – fase 1 van de tweefasenaanpak – doorlopen te hebben, zijn ze nu bezig met fase 2: de uitvoering. Het resultaat tot zover? ‘Een renovatie die voorspelbaar verloopt, met oog en ruimte voor slimme oplossingen.’

De renovatie moet ervoor zorgen dat het complex Prinses Marijkesluis ook in de toekomst goed en veilig blijft functioneren. De sluis ligt in het Amsterdam-Rijnkanaal, een van de drukst bevaren vaarwegen van Europa. Daarnaast fungeert het complex als waterkering. Bij hoogwater op de rivier de Lek gaat de 80 meter brede keerschuif omlaag en beschermt zo meer dan 330.000 mensen in het gebied tussen Gorinchem en Arnhem tegen overstromingen. Bijkomende uitdaging: tijdens de gehele renovatie moet de vaarweg openblijven én moet de kering inzetbaar zijn.

Samenwerken in twee fasen

De renovatie gebeurt op basis van de tweefasenaanpak. Dit betekent dat Rijkswaterstaat en Mourik eerst samen de voorbereidingsfase hebben doorlopen. In deze fase 1 werkten ze aan vijf eindproducten: planning, prijs, ontwerp, risicodossier en eisen. Dat vergde veel tijd en discipline, maar het betaalt zich volgens Sake Hemstra, contractmanager bij Mourik, uit in fase 2, de uitvoering. ‘De realisatiefase verloopt soepel en uitdagingen pakken we gezamenlijk op. Er is geen spanning over wie waarvoor verantwoordelijk is.’

"We werken vanaf het begin als één team en zo presenteren we ons ook naar buiten toe"

Loek Overes, technisch manager Rijkswaterstaat

Gezamenlijke keet

Om de samenwerking kracht bij te zetten, is vanaf het begin een gezamenlijke keet ingericht op het complex. Hier werken Rijkswaterstaat, Mourik en partners letterlijk naast en met elkaar samen. Loek Overes, technisch manager bij Rijkswaterstaat, noemt dat essentieel. ‘Je bouwt een andere band op als je elkaar live ziet in plaats van op je schermpje. Je drinkt een kop koffie, maakt een praatje. Zo leer je elkaar echt kennen.’ Samenwerken in de keet versterkt ook het teamgevoel, vult Chris Heijnen, projectmanager van Mourik, aan: ‘We werken vanaf het begin als één team – Team Marijkesluis – en zo presenteren we ons ook naar buiten toe, bijvoorbeeld tijdens een informatieavond. Dat geeft vertrouwen, zowel binnen het project als naar de omgeving.’

Slim inspecteren

Dankzij de tweefasenaanpak kan het projectteam onderweg beslissingen nemen die bij een “traditioneel” contract vooraf dichtgetimmerd zouden zijn. Dat voordeel werd benadrukt aan het begin van het project, bij een van de spannendste onderdelen: de staat van de sluisdeuren. ‘De deuren hebben decennialang onder water gelegen’, vertelt Overes. ‘We hadden geen goed beeld van de staat ervan en wisten dus niet of ze nog te renoveren waren of dat ze volledig vervangen moesten worden.’ Oorspronkelijk was het plan om enkele deuren uit de kolk te hijsen en op de kant te onderzoeken. Een kostbare en tijdrovende operatie. Tijdens de voorbereiding besloot het projectteam een alternatief te onderzoeken in samenwerking met conserveringspartner Gelders Staalstraal- en Schildersbedrijf (GSB): onderwaterinspectie met duikers. Met een duiker konden álle deuren worden bekeken en er was geen zwaar hijswerk nodig.

Risico’s in kaart

De risico’s voor beide scenario’s – uithijsen of onderwaterinspectie – werden zorgvuldig in kaart gebracht, benadrukt Hemstra. ‘Zowel duiken als hijsen brengt veiligheidsrisico’s met zich mee. Dat hebben we uitgebreid besproken en vastgelegd. Uiteindelijk kozen we voor de onderwaterinspectie: een verantwoorde keuze waar iedereen achter stond.’ De onderwaterinspectie pakte goed en naar verwachting uit: het leverde een efficiënter werkproces op en een nauwkeurig beeld van de staat van de sluisdeuren. De inspectie liet zien dat de deuren in betere staat waren dan gedacht. Toen later de eerste deuren boven water kwamen voor de geplande renovatie, werd dat beeld bevestigd.

Werkzaamheden aan de Prinses Marijkesluis

Een snel demontabele ‘steiger’

Minstens zo bijzonder is de hulpconstructie – een soort steiger – aan de keerschuif, speciaal voor de renovatie ontwikkeld door GSB. Tijdens de hele renovatie moet deze schuif namelijk beschikbaar zijn om het achterland te beschermen bij hoogwater. Team Marijkesluis besloot in overleg met GSB een maatwerk hulpconstructie te ontwerpen, die bij hoogwater snel afgebouwd kan worden. ‘Binnen vijf dagen kunnen we de hulpconstructie afbouwen en werkt de keerschuif weer’, vertelt Overes. Het vraagt wel de nodige flexibiliteit en inzet van alle betrokkenen. Daarom zijn duidelijke afspraken gemaakt, legt hij uit. ‘Tien dagen voor een mogelijke hoogwatergolf overleggen we met alle partners over wat er moet gebeuren om de kering in werking te kunnen zetten. Denk aan de bouwplaats opruimen, de vaarweg vrijmaken en de steiger/hulpconstructie weghalen. Vijf dagen vooraf bepalen we definitief of we gaan demonteren en dan gaan we gelijk aan de slag. Als het nodig is werken we 24/7, om op tijd klaar te zijn, zodat de keerschuif tijdig naar beneden kan.’

"Hou geen zaken voor je, deel uitdagingen en kijk hoe je het samen oplost"

Open en eerlijk

Wat hun samenwerking kenmerkt? De drie vatten het in twee woorden samen: open en eerlijk. Heijnen: ‘Hou geen zaken voor je, deel uitdagingen en kijk hoe je het samen oplost.’ Als voorbeeld noemt hij de levering van lagers die nodig waren voor de sluis. ‘We hebben de wereld afgezocht naar de juiste onderdelen, maar ze waren simpelweg niet op tijd te krijgen.’ Het probleem werd direct op tafel gelegd. Overes ging in gesprek met de beheerder en in goed overleg besloot het team de planning aan te passen: eerst de keerschuif vrijmaken, daarna de kolken afwerken. Overes: ‘Het was vervelend dat de onderdelen er niet waren, maar niemand kon er iets aan doen. Door het meteen eerlijk te bespreken, konden we snel tot een oplossing komen. Hoewel de kolk hierdoor pas later in gebruik kan worden genomen, blijft het project in beweging en loopt de totale oplevering geen vertraging op.'

Vooruitkijken

De komende tijd wordt stap voor stap verder gewerkt aan de renovatie. Mijlpaal in 2025 is het opleveren van de eerste gerenoveerde sluis en de helft van de keerschuif. Daarna volgt een soort repeteerslag, vertelt Heijnen. ‘Dezelfde werkzaamheden, maar dan aan de tweede sluis en de resterende helft van de keerschuif.’ Verwachten ze nog grote uitdagingen de komende periode? ‘Hoewel de kans klein is en we goed zijn voorbereid, blijft de mogelijkheid van hoogwater altijd spannend’, antwoordt Overes. ‘Mocht het zover komen, dan vraagt dit extra alertheid en een forse inspanning van het hele team.’ Verder willen ze eigenlijk maar één ding: vooral zo doorgaan. Hemstra besluit: ‘Het project laat zien dat je met de tweefasenaanpak niet alleen een complex project voorspelbaar kunt uitvoeren, maar ook een manier van samenwerken ontwikkelt die veel vertrouwen met zich meebrengt. Dat neem ik zeker mee naar toekomstige projecten.’