In één team werken aan veilige en natuurlijke uiterwaarden

Na dik drie jaar pionieren met de innovatieve contractvorm WOCU durft Frank Brand, technisch manager van het programmateam bij Rijkswaterstaat, wel van een succes te spreken. Maar dat is volgens hem niet uit de lucht komen vallen. ‘Het is het resultaat van hard werken. Niet alleen de afgelopen drie jaar, maar ook tijdens de aanbestedingsprocedure. Normaal zijn veel zaken vastgelegd in processen en documenten. Dat hebben we hier bewust niet gedaan. In plaats daarvan hebben we tijdens de aanbesteding op basis van gelijkwaardigheid besproken hoe we het beheer en onderhoud van de uiterwaarden wilden gaan vormgeven.’ In juni 2022 sloot Rijkswaterstaat contracten met drie aannemerscombinaties. Sinds die tijd werken zij in drie zogenoemde perceelteams samen aan het uiterwaardenbeheer van de Rijntakken, Maas en IJssel.

Samen eigenaarschap voelen

Brand legt uit dat elk perceelteam beschikt over een enkelvoudig integraal projectmanagementteam (IPM-team). ‘Daarin zitten medewerkers van Rijkswaterstaat én de aannemerscombinaties. Het IPM-team bekijkt samen wat er nodig is. Dat doen ze op basis van een gezamenlijk vastgesteld jaarplan, met een vast budget voor het beheer en onderhoud van een uiterwaard.’ Jan Louis Reijnierse, werkzaam bij Dura Vermeer en technisch manager van perceelteam IJsselwaarden, vult aan: ‘Als perceelteam treden we hierdoor met één gezicht naar buiten. Het mooie is ook dat de beheerder – de assetmanager van Rijkswaterstaat – deel uitmaakt van het team. Daardoor zijn de lijnen heel kort en kunnen we veel sneller schakelen en handelen.’ Erwin Suijkerbuijk, werkzaam bij Prop groen BV en technisch manager bij perceelteam Rijntakken, is het hiermee eens: ‘Als team voelen we hierdoor eigenaarschap over het areaal. Hierdoor kom je snel tot besluiten. Dat is fijn, want uiterwaardenbeheer is dynamisch werk met snel veranderende omstandigheden.’

Eigen manier van werken

Kern van het WOCU is dat er wordt gewerkt ‘volgens de bedoeling’, waarbij elk perceelteam de ruimte heeft om het uiterwaardenbeheer zelf in te vullen. ‘Elk team stelt vast welke werkzaamheden noodzakelijk zijn, bepaalt hoe ze worden uitgevoerd en met welke prioriteit’, vertelt Brand. ‘Dus niet maaien in mei en september omdat dit nu eenmaal in het contract staat, maar kijken naar de situatie op dat moment.’ Reijnierse beaamt dit: ‘We voeren werkzaamheden – of het nu gaat om maaien, snoeien, nevengeulen baggeren of herstelwerkzaamheden aan kleine constructies – niet uit omdat het moet of hoort, maar omdat het nodig is. Hierdoor gaan we beter en verantwoordelijker om met het beschikbare budget.’ Hij vult aan dat elk perceelteam zijn eigen manier van werken heeft. ‘Logisch ook, want de IJssel is een andere rivier dan de Maas of de Rijntakken, en de uiterwaarden zijn daarmee ook anders. Als combinatie hebben wij bijvoorbeeld geen eigen materieel. Dit vraagt veel regelwerk om het werk buiten goed en gestroomlijnd te laten verlopen met andere partners. Feitelijk zijn we tien maanden per jaar bezig met voorbereidingen om buiten twee maanden te kunnen knallen. Mooi werk!’ Leendert Verhoeven, werkzaam bij MJ Smits en technisch manager bij perceelteam Maaskracht, geeft aan dat Maaskracht bestaat uit een combinatie van vier mkb-bedrijven. ‘Daarin verschillen we van de andere opdrachtpartners. Maar dat is het mooie van het WOCU: het biedt allerlei bedrijven – groot en klein – de mogelijkheid om de uiterwaarden te beheren en te onderhouden op een manier die bij hen en bij het gebied past.’

Championsleague in natuurbeheer

Dat klinkt allemaal mooi, maar de opstart was best lastig. Brand: ‘Omdat we in het contract weinig eisen hebben gesteld, moesten de teams die met elkaar al lerende vormgeven.’ Suijkerbuijk noemt het pionieren, de championsleague in natuurbeheer. ‘Vooral in de opstartfase hebben we heel intensief met elkaar opgetrokken: hoe ziet het areaal eruit, wat gaan we doen, hoe maken we samen keuzes om het budget zo goed mogelijk te verdelen? Verder moesten we samen invulling zien te geven aan de waarden uit het WOCU. Denk aan: ”Het moet een natuurlijke uiterwaard zijn” of “Duurzaamheid moet een plek krijgen”. Maar wat is dat dan precies?’ Reijnierse heeft ervaren dat samenwerken echt een werkwoord is. ‘We moesten samen aan het werk om inhoud te geven aan het contract. Daar hebben we de eerste twee jaar veel in geïnvesteerd. Dit betaalt zich nu uit. We weten wat we aan elkaar hebben. Alle betrokkenen voelen zich vrij om hun mening te delen en er wordt naar elkaar geluisterd.’

Gewoon wennen

‘Verder was het gewoon wennen’, geeft Brand aan. ‘Voor de perceelteams zelf, maar ook voor de organisaties eromheen. Een organisatie als Rijkswaterstaat is eigenlijk niet ingericht op het WOCU met zijn enkelvoudige IPM-teams. Het is immers niet gebruikelijk dat medewerkers van marktpartijen een interne rol vervullen. Als programmateam, dat boven de perceelteams hangt, zijn we regelmatig een soort interne smeerolie, waarbij we collega’s bij Rijkswaterstaat aanmoedigen open te staan voor het WOCU en de bijbehorende samenwerking. Maar we zetten hier intern zeker stappen in.’ Suijkerbuijk geeft aan dat dit ook bij de aannemerscombinaties speelt. ‘Best ingewikkeld aan het begin. Het WOCU riep vragen op als: aan wie geef je opdracht als je samen verantwoordelijk bent? Of: wie bepaalt of een betaling geaccordeerd wordt? Dat vroeg aardig wat uitzoekwerk en soms praten als Brugman om collega’s te overtuigen van onze bedoeling. Wat ook helpt is dat we inmiddels methodieken en structuren hebben ontwikkeld – denk aan jaarplannen, inspecties en monitoringssystemen – die de basis vormen voor de beheersing van risico’s en prestaties.’