Gras, dat was slechts een afvalproduct dat vrijkomt bij het periodiek maaien. Die bescheiden en beperkte rol dekt tegenwoordig de lading niet meer. Mede dankzij BUN-K en pionier Yuri Wolf zijn de mogelijkheden van gras als grondstof voor verschillende productsoorten onderzocht en in kaart gebracht. ‘Het is nu aan de ministeries van IenW en LNV om beleidsonderbouwing te leveren.’
Lange tijd bestond er bij Rijkswaterstaat geen incentive om binnen het terreinbeheer meer met gras te doen dan het alleen maar af te voeren. Nog vóór het ontstaan van BUN-K was het Yuri Wolf van Grote Projecten en Onderhoud (GPO) van Rijkswaterstaat, die daar – samen met anderen – verandering in wilde brengen. ‘Ik denk dan bijvoorbeeld aan het project Van Berm tot Bladzijde, waar we zo rond 2015 mee zijn gestart. Het idee daarvan was om het maaisel van bermgras hoogwaardiger te gebruiken dan alleen voor compost. Voor papier dus, door de vezels aan het maaisel te onttrekken.’
Ketens die staan
‘De organisatie eromheen, met alle partners, die staat’
Een innovatieve methode waar partners uit de gehele keten, van papierproducenten, gemeenten en provincies, tot terreinbeheerders als Rijkswaterstaat, aan meewerkten. Zij zijn sinds mei 2016 aan elkaar verbonden via een Letter of Intent. ‘Bij het met waarde produceren van papier uit bermgras zijn we nog niet aanbeland, het zit nu in de kleinschalige productiefase. Maar de organisatie eromheen, met alle partners, die staat.’ Andere initiatieven, gerelateerd aan BUN-K, zijn het maken van bermpaaltjes en wegmeubilair uit gras, onderzoek naar gras als isolatiemateriaal voor de woningbouw en het vervaardigen van bekers voor koffieautomaten. Wolf: ‘Dat laatste gaat uiteindelijk niet van de grond komen, omdat vanaf januari 2023 alle wegwerpbekers in de ban gaan.’
Meer dan financieel gewin
Omdat Rijkswaterstaat met name stroken grond bezit naast wegen en waterwegen, is zwerfafval in de bermen voor Wolf en zijn collega’s een bekend fenomeen. Ook hier is binnen BUN-K een idee ontstaan, een machine die moet zorgen voor een directe scheiding van zwerfafval en gras bij het oogsten. ‘Zodat we schoon bermgras als grondstof kunnen leveren. Het is binnen Rijkswaterstaat een bijzonder project, omdat we verder eigenlijk nooit bezig zijn met het ontwikkelen van materieel. We bemoeien nu ons met het werkproces en houden het niet alleen bij functionaliteit, omdat het bij het leveren van gras neerkomt op de juiste kwaliteit.’ Meer doen met bermgras betekent niet dat het per se op financieel vlak iets moet opleveren. ‘Denk aan begrazing door een gescheperde kudde schapen. Dan zit de waarde in het behoud van cultuurhistorie, (bio)diversiteit en beleving. Bovendien kan zo’n kudde ook nog eens ongewenst sluipverkeer op smalle beheerwegen verminderen. Iedereen die oponthoud door een schaapskudde heeft meegemaakt, weet zich dat nog wel te herinneren.’
Beleidsonderbouwing maken
‘Ik had bij de start nooit verwacht dat we een eigen organisatie zouden hebben’
Gras als grondstof is dan wel binnen BUN-K ingeburgerd, officieel geldt gras nog steeds als afval. Met de bijbehorende, wettelijk vastgelegde verwerkingsprocedure. Een gevolg hiervan is dat bijvoorbeeld gemeenten en provincies vaak huiverig blijken om het niet als afval te kwalificeren en ermee aan de slag te gaan. Wolf: ‘Over de vraag of bermgras toch niet als grondstof te beschouwen is, is een rechtsoordeel geweest. Dit oordeel, wat je kunt zien als een deskundig advies, luidt dat het maaisel inderdaad als grondstof kan worden gekwalificeerd in een bepaalde keten. Het is nu aan de ministeries van IenW en LNV om samen met de partners van het programma van circulair terreinbeheer beleidsonderbouwing te leveren. Hierdoor wordt het voor beleidsmakers mogelijk de opgave van circulaire economie als basisprincipe voor deze materiaalstroom om te zetten in besluitvorming binnen de wet- en regelgeving. Daardoor ontstaan er meer mogelijkheden.’
Geleerde lessen goed bewaren
Naar Wolfs idee heeft BUN-K veel belangrijk werk kunnen en moeten doen. Op het gebied van gras als grondstof is veel nieuwe kennis en expertise ontwikkeld. ‘Ik had bij de start nooit verwacht dat we een eigen kantoor in Gorinchem en een eigen organisatie zouden hebben. Nu wordt het vooral zaak om alle vergaarde kennis niet verloren te laten gaan.’ Borgen dus. Volgens Wolf is dat op veel verschillende manieren gebeurd. ‘Er zijn in de afgelopen periode veel rapportages en presentaties gemaakt, waarin veel van het geleerde is opgeslagen. De belangrijkste worden gedeeld op de site van circulair terreinbeheer.’ Daarnaast heeft het hele BUN-K-team persoonlijk veel knowhow in huis: ‘Die blijft behouden, omdat vrijwel iedereen binnen Rijkswaterstaat blijft werken. Organisaties die iets met natuurlijk kapitaal willen gaan ondernemen of ontwikkelen, kunnen ons nog steeds vinden. Zij het met misschien iets meer moeite.’
