Remmingwerken

Vijf Zeeuwse sluizen voorzien van nieuwe remmingwerken

Mijlpaal

Met de laatste werkzaamheden aan de Zandkreeksluis is het project Civiele Werken Sluizen (CWS) afgerond. Het was een grote operatie, waardoor de constructies bij vijf sluizen in drukke Zeeuwse vaarroutes er weer tientallen jaren tegenaan kunnen. Marije van Belzen en Floris Vermerris kijken terug op het laatste deel: het vervangen van de remmingwerken bij de Zandkreeksluis.

Floris Vermerris, technisch adviseur Rijkswaterstaat

Remmingwerken zijn de constructies aan beide kanten van een sluis, die ervoor zorgen dat een schip veilig de kolk in kan varen, legt Floris uit. ‘Een schip heeft altijd last van zijdelingse stroming, wind en golven. Remmingwerken zorgen ervoor dat het schip niet frontaal op de kop van de sluiskolk knalt.’ De constructies bij de Zandkreeksluis stonden er al sinds de bouw van de sluis in 1960 en waren nog van hout. ‘Een paar waren flink aangetast door houtrot. Ook de loopdekken waren onveilig en daarom afgesloten. Er kwamen veel klachten over en de gebruikers hadden daar wel een punt.’ Tegenwoordig gelden er bovendien andere eisen. ‘Aan de kant van de  Oosterschelde zijn twee drijvende remmingwerken gebouwd. Die bewegen mee met het getij en zitten voor het schip altijd op de goede hoogte. Aan de kant van het Veerse Meer zit een vaste constructie. En verder zijn ze tegenwoordig van staal met kunststof wrijfgordingen (beschermende balken tegen de palen of kade aan), in plaats van hout.’ De nieuwe constructie moet minstens vijftig jaar meegaan, zegt Floris. ‘En met elke twintig jaar een schilderbeurt kunnen ze nog langer meegaan.’ 

Flinke klus

Het vervangen van de remmingwerken was onderdeel van een veel grotere renovatie, vertelt Floris. ‘Zowel voor Rijkswaterstaat als aannemer De Klerk was het een flinke klus, van vele tientallen miljoenen, met renovatie- en vervangingswerkzaamheden in de Vluchthaven Tholen, Kreekraksluizen, de sluizen van Hansweert, Grevelingensluis en Zandkreeksluis. De Klerk was vier jaar lang met een groot gedeelte van hun materiaal in ons areaal aan het werk en heeft bovendien veel onderaannemers ingezet, van straal- en conserveringsbedrijven tot stratenmakers en ecologen.’ 

Marije van Belzen, adviseur omgeving Rijkswaterstaat

Een hele puzzel

Dat alles vergde een zorgvuldige planning, legt Marije uit. ‘Voor de gebruikers is de beschikbaarheid van sluizen en wachtplaatsen heel belangrijk. Op het water heb je te maken met corridors en vaarroutes. Het is voor de scheepvaart belangrijk dat we de werkzaamheden afstemmen met andere projecten, zodat je niet tegelijk stremt of - als dat handig is - juist wel. We hadden elke twee weken contact met Koninklijke Binnenvaart Nederland (KBN), de branchevereniging voor de binnenvaart, over uitvoering en planning. Op piekmomenten zelfs wekelijks. Het was een hele puzzel.’

Nul dagen werken

Daarbij speelden nog meer uitdagingen. Zo mocht de aannemer niet werken in het recreatie- of het stormseizoen, mochten bepaalde sluizen niet tegelijk gestremd worden en moest 75 procent van de wachtplaatsen tijdens de uitvoering beschikbaar blijven. De sluizen moesten in functie blijven en wanneer aan de ene corridor werd gewerkt, mocht er aan de andere vaarweg geen hinder zijn. ‘Bij de Zandkreeksluis vormde de ecologie een extra uitdaging. Als je alles bij elkaar optelt, storm-, recreatie- en broedseizoen, konden we bij de Zandkreeksluis letterlijk nul dagen werken.’ 

De houten remmingwerken van de Zandkreeksluis

Vleermuizenhotel

Dat was natuurlijk geen optie, dus zijn in overleg met de aannemer en ecologen verschillende maatregelen genomen. ‘Zo hebben we bijvoorbeeld vleermuizenhotels gebouwd. Dat was heel bijzonder’, vertelt Marije. ‘Dat zijn clusters palen die in de Oosterschelde en het Veerse Meer zijn gezet, op enige afstand van de sluis. De Zandkreeksluis ligt op een migratieroute voor vleermuizen en in sommige spleten van de oude remmingwerken sliepen ze graag. We hebben alle spleten laten inspecteren en als er geen vleermuis in zat, hebben we die dichtgemaakt. Als compensatie hebben we nieuwe palen in het water gezet. Verder is in samenwerking met het waterschap tijdelijk een dijk afgezet waar beschermde vogels konden nestelen. Zodoende konden we ook deels in het broedseizoen werken. En bij de Grevelingen hebben we het maaibeleid aangepast, zodat er steeds gras voor de vogels beschikbaar was.’ 

"Nu alle constructies zijn vernieuwd, kunnen we er weer decennia tegenaan. De faciliteiten zijn echt verbeterd, ook voor recreatievaart"

Huzarenstukje

Met het werk aan de Zandkreeksluis zijn nu alle grote werken gedaan. Floris en Marije zijn enthousiast hoe goed het is verlopen. ‘Echt een groot compliment voor de opdrachtnemer. Die heeft heel netjes voor ons areaal gezorgd, mooie constructies ontworpen en goed meegedacht.’ Marije: ‘Wat daarbij nog een grote uitdaging was, was de levering van materialen. We hadden best strakke planningen gemaakt en ik vind het knap hoe de aannemer het voor elkaar heeft gekregen om alles steeds op tijd gereed te krijgen.’ Floris: ‘Zeker bij Hansweert, het vervangen van de wachtplaatsen. Dat was in 2022, toen net de Oekraïne-oorlog was uitgebroken en de staalprijzen verdubbelden. We hadden heel veel buismateriaal nodig en dat hebben ze vanuit heel Europa hier naartoe gehaald. Het bleef tot de laatste week spannend of ze dat zouden redden. Dat was wel een huzarenstukje.’ 

Weemoedig

Het resultaat is er dan ook naar, vindt Floris. ‘Nu alle constructies zijn vernieuwd, kunnen we er weer decennia tegenaan. De faciliteiten zijn echt verbeterd, ook voor recreatievaart. Er zijn veel meer meters ligpleklengte, zeker bij de Zandkreeksluis. Door de constructies die we daar bedacht hebben, is er altijd een veilige afstapmogelijkheid, ongeacht de hoogte van het schip en ongeacht de waterstand. De hulpdiensten kunnen veilig aan boord en er is overal verlichting. Dus het complex is echt verbeterd. Ik ben bijna een beetje weemoedig dat zo’n mooi project voorbij is.’