Oosterscheldekering: ‘Staaltje vakmanschap in zijn totaliteit’

Zeeland is langs alle kanten omringd door water en tóch houdt iedereen in Zuidwest-Nederland droge voeten. Dat komt doordat de Deltawerken, waar de Oosterscheldekering onderdeel van uitmaakt, ons al decennialang beschermen tegen hoog water. We zien het inmiddels als een vanzelfsprekendheid dat deze bouwwerken er zijn, maar zo ‘gewoon’ is dat niet.

In onderstaande video legt Ria Geluk uit waarom de Oosterscheldekering zo belangrijk is voor onze veiligheid. Ze maakte de watersnood zelf als klein kind mee. Kees Timmerman, operator bij de bouw van de kering, en Jasper Bochove, projectmanager bij Rijkswaterstaat, leggen uit hoe inventief de Oosterschelderking in elkaar zit. En wat er allemaal komt kijken bij het aankomende groot onderhoud.

Ria Geluk, een van de oprichters van het Watersnoodmuseum in Ouwerkerk, weet als geen ander dat de Oosterscheldekering niet vanzelfsprekend is. Ze maakte de Watersnoodramp op 6-jarige leeftijd mee en de herinneringen aan die afschuwelijke nacht staan haar nog helder voor de geest. Terwijl ze samen met haar familie op de dakkapel van het huis zat, zag ze hoe de boerderij van haar vader volledig door het water werd opgeslokt. De schuur stortte in en al het vee verdronk.

‘De paarden, koeien, varkens, kippen’, somt ze op. ‘Ik herinner me ook nog dat onze hond op een pak stro wegdreef, waar we niet bij konden. Dat was heel erg triest. Overal zag je het water. Water, water en nog eens water’, vertelt ze. Behalve de boerderijdieren verloor Ria ook haar grootouders en tante. Zij overleefden de Watersnoodramp van 1953 niet. Ria was dan ook blij dat enkele jaren later voorbereidingen werden getroffen voor de uitvoering van het Deltaplan.

'Ik herinner me ook nog dat onze hond op een pak stro wegdreef'

Portret Ria — Ria Geluk, medeoprichter Watersnoodmuseum in Ouwerkerk

Stormvloedkering met beweegbare schuiven

Het plan omvatte het afsluiten van alle zeearmen in het Deltagebied en het ophogen van de zeeweringen tot de zogenoemde Deltahoogte - 5 m boven NAP (Normaal Amsterdams Peil). Een belangrijk, en misschien wel het meest uitdagende, onderdeel was de bouw van de Oosterscheldekering. Hiervoor werd een speciale constructie bedacht, die niet alleen de Zeeuwen moest beschermen tegen het water, maar die ook de getijden in stand moest houden.

De Oosterscheldekering is voorzien van beweegbare schuiven. Daardoor blijft de ‘dam’ in principe altijd open. De schuiven van de kering gaan alleen dicht wanneer er een waterpeil wordt verwacht dat hoger is dan 3 m boven NAP. Zoals pas nog na storm Ciara. Daardoor is er nog steeds sprake van eb en vloed en behouden we het unieke schorren- en slikkenlandschap in de Oosterschelde; een belangrijk leefgebied voor een heleboel vissen, vogels, oesters en mosselen.

‘Het meest innovatieve was de fundatie’

Bij de bouw van de Oosterscheldekering, moesten er nieuwe, nooit eerder gebruikte technieken toegepast worden. Kees Timmerman, operator bij de bouw van het iconische waterwerk, weet nog goed hoe revolutionair het werk was dat hij toen samen met zijn collega’s uitvoerde. ‘Het meest innovatieve was misschien nog wel de fundatie van de kering. De 65 betonnen pijlers kwamen los op de bodem te staan en dat was totaal nieuw voor de waterwerken’, zegt hij.

'De 65 betonnen pijlers kwamen los op de bodem te staan en dat was totaal nieuw voor de waterwerken'

Portret Kees Timmerman — Kees Timmerman, operator bij de bouw van de Oosterscheldekering

Om ervoor te zorgen dat dit mogelijk was en dat het zand door de getijden niet onder de pijlers zou wegstromen, werden er filtermatten op de bodem geplaatst. ‘Die werden hier op locatie gemaakt in een speciaal daarvoor gebouwde fabriek. En toen ze er eenmaal lagen, was het de bedoeling dat ze goed geïnspecteerd werden. Vóórdat er een pijler op geplaatst mocht worden, moest de mat helemaal schoon zijn’, legt Kees uit.

Met een rupsvoertuig over de bodem

Dat controleren was zijn taak. ‘Het speciale inspectievaartuig de Wijker Rib, lanceerde rupsvoertuig de Portunus naar de bodem. En ik, als operator, mocht dat karretje besturen om de “100% matinspecties” uit te voeren’, vertelt Kees. ‘Er mochten geen stenen op de mat liggen, er mocht geen zand op liggen en er mochten geen beschadigingen aan zijn.’

Nog steeds ziet Kees het als het hoogtepunt van zijn – toen nog jonge - carrière. ‘De ervaring die ik hier heb opgedaan, is mij nog altijd van nut. Zelfs na zoveel jaar denk ik nog vaak: wat ik daar heb meegemaakt, neem ik mee tot aan het einde van mijn werkzame leven.’ Al gebruikt Kees het niet meer bij de Oosterscheldekering; na de bouw gaf hij het stokje over aan een nieuwe garde collega’s.

Na 34 jaar tijd voor groot onderhoud

‘Die voeren al 34 jaar lang élke dag onderhoud uit aan dit bijzondere waterwerk’, aldus Jasper van Bochove, projectmanager bij Rijkswaterstaat. ‘Denk bijvoorbeeld aan het vaste onderhoud, zoals het uitvoeren van inspecties, vernieuwen van kleine onderdelen en reparaties van het asfalt. Maar ook het conserveren van de stalen schuiven, de trappen van de pijlers en de schuifaanslagen (de geleiders van de schuiven).’

'7 projecten naast het vaste onderhoud dat we nu moeten uitvoeren'

Portret Jasper van Bochove — Jasper van Bochove, projectmanager bij Rijkswaterstaat

Nu is het tijd voor groot onderhoud. ‘Dan heb je het over het beveiligingsconcept op orde brengen, de renovatie van de bewegingswerken, de modernisering van het besturingssysteem, het groot variabel onderhoud voor de civiele werken, het conserveringswerk, de vernieuwing van de schuifaanslagen en ten slotte het baggeren van de voorhavens. Kortom: 7 projecten naast het vaste onderhoud dat we nu moeten uitvoeren’, vat Jasper samen.